យើងដឹងហើយថាបច្ចុប្បន្នមនុស្សម្នាក់ៗកំពុងតែប្រឈមមុខនឹងជំងឺផ្សេងៗជាច្រើនដូចជា ផ្តាសាយ ជំងឺកញ្ជ្រិល ជំងឺរបេង រាគមួល ជំងឺរលាកថ្លើម ជំងឺអេដស៍ ជំងឺមហារីក ជំងឺទឹកនោមផ្អែម ជំងឺលើសឈាម ជំងឺបេះដូងជាដើម។ ជំងឺខ្លះអាចឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត ក៏ប៉ុន្តែជំងឺមួយចំនួនក៏មិនផ្ដល់ផលប៉ះពាល់ដល់អ្នកដទៃឡើយ។ ដូចនេះគេបែងចែកប្រភេទជំងឺជាពីរប្រភេទគឺ ជំងឺឆ្លង និងជំងឺមិនឆ្លង។
ជំងឺឆ្លងជាជំងឺដែលឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតតាមរយៈភ្នាក់ងារបង្កជំងឺ។ ជំងឺឆ្លងបណ្តាលមកពីវត្តមានភ្នាក់ងារបង្ករោគក្នុងសារពាង្គកាយ។ ជំងឺនេះឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតតាមរយៈភ្នាក់ងារបង្ករោគដូចជា វីរុស បាក់តេរី ផ្សិត និងប្រូទីស។ នៅពេលកើត ជំងឺឆ្លង ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺបានចូលទៅក្នុងខ្លួនយើង ហើយធ្វើឱ្យយើងឈឺនិងបំផ្លាញកោសិកានៅក្នុងខ្លួនយើង។
មុនរបកគំហើញរបស់លីស្ទ័រ ប្រជាជនមានជំនឿថា ការកើតជំងឺបណ្តាលមកពីបិសាច។ នៅចុងឆ្នាំ 1800 អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រមួយចំនួនបានចំណាយពេលយ៉ាងច្រើនក្នុងការស្វែងយល់ពីជំងឺឆ្លង។ ក្នុងឆ្នាំ 1860 អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តជនជាតិបារាំង លីប៉ាស្ទ័រ (Louis Pasteur) បានបង្ហាញថា ជំងឺឆ្លងមួយចំនួនបណ្តាល មកពីមីក្រូសារពាង្គកាយ។ ប៉ាស្ទ័រក៏បានបញ្ជាក់ផងដែរថា បើចង់សម្លាប់មីក្រូសារពាង្គកាយ លុះត្រាតែ ការពារការរីករាលដាលនៃជំងឺឆ្លងសិន។ នៅឆ្នាំ 1870 និងឆ្នាំ 1880 អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រផ្នែករូបវិទ្យាជនជាតិ អាល្លឺម៉ង់ឈ្មោះ រ៉ូប៊ែរ កុច (Robert Koch) បានបង្ហាញថា ជំងឺឆ្លងនីមួយៗបណ្តាលមកពីភ្នាក់ងារបង្កជំងឺយថាប្រភេទមួយ។ ឧទាហណ៍៖ ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺមួយប្រភេទបង្កជំងឺរលាកសួត មួយប្រភេទទៀតបង្កជំងឺអុតស្វាយ ហើយមួយប្រភេទផ្សេងទៀតបង្កជំងឺកញ្ច្រិល.........។
យើងឃើញហើយថា នៅលើផែនដីនេះមានភាវៈរស់ច្រើនប្រភេទរាប់មិនអស់។ ភាគច្រើននៃភាវៈរស់ទាំងនោះមិនផ្តល់ទុក្ខទោសដល់យើងទេ។ ប៉ុន្តែក៏នៅមានមួយចំនួនទៀតដែលបណ្តាលឱ្យយើងមានជំងឺដែរ។ ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺភាគច្រើនអាចមើលឃើញបានដោយមីក្រូទស្សន៍។ ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺមាន 4 ក្រុមចម្បងគឺ បាក់តេរី វីរុស ផ្សិត និងប្រូទីស។
បាក់តេរី ជាមីក្រូសារពាង្គកាយឯកកោសិកា។ វាអាចចិញ្ចឹមជីវិត ផ្លាស់ទី និងបន្តពូជបាន។ វាបង្កជំងឺច្រើន រាប់មិនអស់។ ឧទាហរណ៍ អំបៅអំបែក ការពុលអាហារ របេង គ្រុនពោះវៀន។ បាក់តេរីបង្កជំងឺដល់ភាវៈរស់ដទៃទៀតតាមរបៀបពីរបែបគឺ ដោយផ្ទាល់ និងដោយប្រយោល។
• បាក់តេរីបំផ្លាញកោសិកានៃសារពាង្គកាយដោយផ្ទាល់។ ឧទាហណ៍ ការរលាកបំពងកបញ្ដាលមកពីបាក់តេរីឈ្មោះ ស្រ្តិបតូកូក ដែលទន្រ្ទាននៅក្នុងបំពងក។ ជំងឺរបេងជាជំងឺបណ្ដាលមកពីបាក់តេរីដែលបំផ្លាញជាលិកាសួត។
• បាក់តេរីមួយចំនួនបំផ្លាញកោសិកានៃសារពាង្គកាយដោយប្រយោលតាមរយៈការបញ្ចេញជាតិពុលហៅថា តុកស៊ីន។ ឧទាហណ៍ បាក់តេរីនៃជំងឺតេតាណូសជ្រៀតចូលតាមមុខរបួសហើយផលិតធាតុពុលដែលធ្វើឱ្យខូចប្រព័ន្ធប្រសាទ។ គេហៅ ជំងឺតេតាណូស ថាជាជំងឺរឹងថ្គាម ព្រោះសរសៃប្រសាទដែលខូចបណ្ដាលឱ្យសាច់ដុំថ្គាមមិនអាចកម្រើកបាន។
វីរុស ជាមេរោគដែលមានមាឌល្អិតតូចជាងបាក់តេរី។ វីរុសមិនអាចមើលឃើញដោយភ្នែកទទេ ឬដោយមីក្រូទស្សន៍ធម្មតាបានឡើយ។ វីរុសអាចបង្កើតកូនចៅបាន លុះត្រាតែវារស់នៅក្នុងកោសិកានៃភាវៈរស់ដទៃទៀត។ បើមានវីរុសនៅក្នុងកោសិកានៃភាវៈរស់ណាមួយ វានឹងបង្កើតវីរុសថ្មីៗហើយចម្លងពីកោសិកាមួយទៅកោសិកាមួយទៀត។ ជំងឺគ្រុនក្តៅនិងផ្តាសាយបណ្តាលមកពីវីរុសនៅក្នុងកោសិកានៃប្រដាប់ដង្ហើម។ មានវីរុសប្រមាណជាង 200 ប្រភេទដែលបណ្តាលឱ្យមានជំងឺគ្រុនផ្តាសាយ។ ជំងឺផ្សេងៗដែលបណ្តាលមកពីវីរុសមាន: ជំងឺអុតស្វាយ កញ្ជីល រលាកថ្លើម ..។
ផ្សិតរួមមានផ្សិតផ្អួរនិងដំបែដែលបង្កឱ្យមានជំងឺឆ្លងមួយចំនួន។ ផ្សិតលូតលាស់ក្នុងកន្លែងក្តៅឧណ្ណៗ មានម្លប់និងសើម។ ជំងឺដែលបណ្តាលមកពីផ្សិតមាន : ទឹកស៊ីជើង ស្រែង ប្រាំងមាត់ ..... ។
ប្រូទីសក៏បណ្ដាលឱ្យមានជំងឺដែរ។ ជំងឺគ្រុនចាញ់ជាជំងឺមួយក្នុងតំបន់ត្រូពិច ដែលបណ្ដាលមកពីប្រូទីសដែរ។ នៅមានជំងឺផ្សេងៗទៀតដែលបណ្ដាលមកពីប្រូទីសដូចជា ជំងឺងងុយដេក ជំងឺរាកមួល.........។
ក៏ដូចជាភាវៈរស់ដទៃទៀតដែរ ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺត្រូវការអាហារនិងទីកន្លែងរស់នៅដើម្បីបន្តពូជ។ ជាសំណាងអាក្រក់ សារពាង្គកាយមនុស្សយើងជាកន្លែងសមស្របបំផុតដែលភ្នាក់ងារបង្កជំងឺត្រូវការ។ អ្នកនឹងត្រូវឆ្លងជំងឺតាមវិធីច្រើនយ៉ាង។ ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺ អាចឆ្លងតាមរយការប៉ះអ្នកជំងឺផ្ទាល់តាមអាហារ ទឹក វត្ថុមិនស្អាត ឬឆ្លងតាមសត្វមួយចំនួនដែរ ។
ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺតែងតែឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅម្នាក់ទៀត តាមរយៈការប៉ះផ្ទាល់ ដូចជាថើបនិងចាប់ដៃ។ ជំងឺក៏អាចឆ្លងទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតដោយប្រយោលផងដែរ។ ឧទាហរណ៍ ការប៉ះពាល់វត្ថុដែល អ្នកជំងឺប្រើប្រាស់ ដូចជាសំម្លៀកបំពាក់ កន្សែងជូតខ្លួន កែវទឹក...(ជំងឺអុតស្វាយ កញ្ជីល) ។ ការដកដង្ហើម អាចនាំយកមេរោគពីអ្នកជំងឺនៅពេលក្អក កណ្តាស់ឬថើប។ ឧទាហរណ៍ ជំងឺរបេង ផ្តាសាយ ហើមសួត ... ។ ដូចនេះ ដើម្បីកុំឱ្យឆ្លងទៅអ្នកដទៃ អ្នកជំងឺគួរតែយកកន្សែងដៃខ្ទប់មាត់ ឬច្រមុះនៅពេលក្អក កណ្តាស់ ។
ការទទួលទានចំណីអាហារនិងផឹកទឹកមិនស្អាត ក៏បណ្តាលឱ្យមានជំងឺផងដែរ។ ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺមួយចំនួនមាននៅក្នុងបរិស្ថាន។ បាក់តេរីដែលបង្កឱ្យមានជំងឺពុលអាហារបង្កើតធាតុពុលនៅក្នុងអាហារ។ នៅក្នុងអាហារកំប៉ុង បាក់តេរីក៏អាចបង្កើតជាតិពុលបានដែរ។ ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺមួយចំនួនក៏ឆ្លងតាមទឹកនិងអាហារ។ ឧទាហរណ៍ អាសន្នរោគ រាកមួល...។
ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺមួយចំនួនអាចរស់នៅក្រៅខ្លួនមនុស្សបានមួយរយៈ។ មនុស្សយើងអាចប៉ះផ្ទាល់ និងភ្នាក់ងារបង្កជំងឺតាមរយៈការប្រើប្រាស់កូនកន្សែង ឬសមស្លាបព្រាដែលអ្នកជំងឺធ្លាប់ប្រើប្រាស់។ ជំងឺផ្តាសាយក៏ឆ្លងតាមវិធីនេះដែរ។ បាក់តេរីនៃជំងឺតេតាណូសក៏អាចឆ្លងទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត ប្រសិនបើគេប្រើប្រាស់វត្ថុកខ្វក់លាយឡំគ្នា។
ប្រសិនបើមនុស្សម្នាក់ត្រូវសត្វខាំ សត្វនោះនឹងចម្លងភ្នាក់ងារបង្កជំងឺដល់មនុស្សនោះ។ ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺទៅបំផ្លាញប្រព័ន្ធប្រសាទធ្វើឱ្យមនុស្សទៅជាឆ្កួត។ ឧទាហរណ៍ ឆ្កែខាំ។ យើងក៏អាចគ្រុនក្តៅបានដែរនៅពេលចៃពស់ខាំ ។
សង្គ្រាមនៅក្នុងរឿងភាពយន្តគឺ ជាការប្រយុទ្ធដ៏ស្រមើស្រមៃមួយ។ ប៉ុន្តែក្នុងសារពាង្គកាយមនុស្សតែងតែមានការប្រយុទ្ធពិតប្រាកដនិងជាប្រចាំហើយសត្រូវដែលលុកលុយក្នុងសារពាង្គកាយយើងគឺភ្នាក់ងារបង្កជំងឺ ។
សារពាង្គកាយមនុស្សមានប្រព័ន្ធការពារប្រឆាំងនឹងភ្នាក់ងារបង្កជំងឺ គឺរបាំងការពារពីខាងក្រៅ តំណបស៊ាំមេរោគនិងតំណបរលាក។ ក្នុងមេរៀននេះ យើងលើកយកតែរបាំងការពារពីខាងក្រៅមកសិក្សា។ របាំងទាំងនោះមាន ស្បែក ដំណកដង្ហើម មាត់ និងក្រពះ។
ស្បែកមានស្រទាប់ក្រៅជាកោសិកាងាប់ដែលបង្កើតបានជារបាំងការពារមួយប្រឆាំងនឹងមេរោគ។ ស្រទាប់ការពារនៃស្បែកបង្កើតជាតិពណ៌នៃស្បែកដែលជារបាំងការពារពន្លឺព្រះអាទិត្យ។ ក្រពេញសេបូមដែលមាននៅក្រោមស្បែកបញ្ចេញសារធាតុរាវដូចប្រេង ដើម្បីរក្សាឱ្យស្បែកទន់និង អាចសម្លាប់មេរោគបាន។ សារធាតុរាវនេះមានឈ្មោះថា សេបូម។ សេបូមការពារការជ្រៀតចូលនៃមេរោគនិងធ្វើឱ្យស្បែកមិនជ្រាបទឹក។
ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺក៏អាចចូលក្នុងសារពាង្គកាយយើងបានដែរ នៅពេលយើងស្រូបខ្យល់ចូល។ រន្ទច្រមុះ បំពង់ខ្យល់ និងទងសួតសុទ្ធតែមានរោមញ័រនិងជាតិរំអិលហៅថា ស្លេស្ម។ ស្លេស្មនិងរោមញ័រជាអន្ទាក់សម្រាប់ចាប់មេរោគនិងកម្ទេចធូលីនៅក្នុងខ្យល់ដង្ហើមរបស់យើង។ ការជ្រៀតចូលនៃមេរោគទៅក្នុងរន្ធច្រមុះធ្វើឱ្យយើងក្អកម្មកណ្តាស់។ ការក្អកនិងកណ្តាស់ជួយសំអាតច្រមុះនិងផ្លូវដង្ហើមដោយបញ្ចេញមេរោគពីសារពាង្គកាយយើង ។
មេរោគមួយចំនួនត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងអាហារ។ នៅក្នុងទឹកមាត់មានអង់ស៊ីម ឯក្រពះមេរោគមួយចំនួនដែលយើងលេបចូលជាមួយអាហារ ផលិតអាស៊ីត។ ត្រូវបំផ្លាញដោយអង់ស៊ីមក្នុងទឹកមាត់និងអាស៊ីតក្នុងក្រពះ។
ដើម្បីចៀសវាងពីជំងឺឆ្លងផ្សេងៗ អ្នកគប្បី៖
• លាងសំអាតដៃជានិច្ចមុនពេលបរិភោគអាហារ មុនពេលធ្វើម្ហូបនិងជាពិសេសក្រោយពេលចេញពីបង្គន់ ។
• ផឹកទឹកឆ្អិន (ទឹកដាំពុះ)
• ចៀសវាងកុំងូតទឹកទន្លេ សមុទ្រដែលនៅក្បែរលូបង្ហូរទឹកស្អុយ
• លាងសំអាតមុខឱ្យបានស្អាត ជាពិសេសនៅពេលយប់ដោយប្រើសាប៊ូដែលមានគុណភាពស្របទៅតាមស្បែករបស់យើង
• ចៀសវាងកុំប្រើក្រាស់សិតសក់ឬកន្សែងជូតខ្លួនរួមគ្នា
• កក់សក់ឱ្យបានញឹកញាប់ជាមួយសាប៊ូកក់សក់ ដែលមានសារធាតុបំបាត់អង្កែនិងសម្លាប់ចៃ ជាពិសេសនៅរដូវក្តៅ
• ងូតទឹកឱ្យបានច្រើនដង ជាពិសេសនៅរដូវក្តៅ។ ការងូតទឹកច្រើនដងអាចជួយឱ្យយើងចៀសផុតពីជំងឺស្បែក
• ត្រូវផ្លាស់ប្តូរសម្លៀកបំពាក់ឱ្យបានញឹកញាប់
• ចំពោះចំណីអាហារនិងភេសជ្ជៈ ត្រូវចម្អិនឱ្យបានឆ្អិនល្អ ហើយមិនត្រូវទុកឱ្យផ្អូម។ បើចង់រក្សា ទុកឱ្យបានយូរត្រូវទុកវាក្នុងទូទឹកកក
• ត្រូវលាងសំអាតជើងនិងជូតឱ្យស្អាត ជាពិសេសនៅចន្លោះម្រាមជើងនីមួយៗ ។ ត្រូវប្តូរស្រោម ជើងឱ្យបានរាល់ថ្ងៃ ហើយចៀសវាងការប្រើស្បែកជើងចង្អៀត។
ប្រសិនបើយើងសង្កេតមើលអ្នកណាម្នាក់ដែលកំពុងកើតអុតស្វាយ យើងឃើញគេមានស្នាមនិង រមាស់។ ប៉ុន្តែគេនឹងជាសះស្បើយ ហើយបាត់ស្នាមទៀតផង។ បើអ្នកណាម្នាក់បានកើតជំងឺអ្វីមួយ រាងកាយរបស់គេនឹងទទួលភាពស៊ាំទៅនឹងជំងឺនោះ។
ភាពស៊ាំ : ជាសមត្ថភាពរបស់សារពាង្គកាយក្នុងការបំផ្លាញភ្នាក់ងារបង្កជំងឺ ។ ភាពស៊ាំមានពីរបែប: ភាពស៊ាំសកម្ម និងភាពស៊ាំអកម្ម ។
នៅពេលមេរោគជាច្រើនជ្រៀតចូលទៅក្នុងឈាម សារពាង្គកាយយើងផលិតអង់ទីករដើម្បីប្រយុទ្ធជាមួយមេរោគទាំងនោះ។ អង់ទីករទាំងនោះស្ថិតនៅនិងធ្វើសកម្មភាពក្នុងឈាម។ វាក្លាយជាសកម្មនៅពេលវាបានជួបប្រយុទ្ធជាមួយមេរោគ។ បន្ទាប់មកទើបសារពាង្គកាយយើងទទួលបានភាពស៊ាំចំពោះជំងឺណាមួយដែលបង្កឡើងដោយមេរោគនោះ។
ឧទាហរណ៍ : បើអ្នកណាម្នាក់កើតជំងឺអុតស្វាយ សារពាង្គកាយគេត្រូវបានរាតត្បាតដោយវីរុសនៃជំងឺអុតស្វាយ។ ប្រព័ន្ធស៊ាំឆ្លើយតបទៅនឹងអង់ទីសែនវីរុសដោយការផលិតអង់ទីករដែលប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងមេរោគនេះ។ មនុស្សម្នាក់មានភាពស៊ាំសកម្មនៅពេលដែលប្រព័ន្ធស៊ាំរបស់គេបានផលិតអង់ទីករពេលមានភ្នាក់ងារបង្កជំងឺ។ ប្រសិនបើសារពាង្គកាយជួបនឹងវីរុសជំងឺអុតស្វាយម្តងទៀត អង់ទីករដែលមានរួចជាស្រេចក្នុងឈាមនិងបំផ្លាញវា។ ដូចនេះភាពស៊ាំសកម្មអាចជាលទ្ធផលលេចចេញក្រោយពេលយើងកើតជំងឺម្តងរួចហើយឬចាក់វ៉ាក់សាំងរួច។ ភាពស៊ាំសកម្មមានពីរបែបគឺ តំណប ស៊ាំនិងវ៉ាក់សាំង។
នៅពេលអ្នកណាម្នាក់មានជំងឺ ប្រព័ន្ធស៊ាំបង្កើតភាពស៊ាំដែលជាផ្នែកមួយនៃតំណបស៊ាំ។ គួរចងចាំដែរថា ក្នុងពេលមានតំណបស៊ាំ (មានជំងឺ) ឡាំផូស៊ីត T និង B ជួយបំផ្លាញភ្នាក់ងារបង្កជំងឺ។ ក្រោយពេលអ្នកជំងឺបានជាសះស្បើយ។ ឡាំផូស៊ីត T និង B មួយចំនួននៅស្គាល់អង់ទីសែនរបស់មេរោគ។ ប្រសិនបើមេរោគនោះចូលមកក្នុងសារពាង្គកាយយើងម្តងទៀត កោសិកា (ឡាំផូស៊ីត) ស្គាល់មេរោគនោះភ្លាម។ ការចងចាំរបស់កោសិកា ចាប់ផ្ដើមមានភាពស៊ាំយ៉ាងឆាប់រហ័សជាមួយនឹងមេរោគ។ ដូចនេះមនុស្សនោះមិនឈឺទេ។ ភាពស៊ាំសកម្មតែងមានរយៈពេលយូរឆ្នាំ ហើយជួនកាលមានរយៈពេលពេញមួយជីវិត។
ភាពស៊ាំសកម្មទីពីរ គឺវ៉ាក់សាំង។ វ៉ាក់សាំងអាចប្រព្រឹត្តទៅតាមរយៈការចាក់ថ្នាំ ការបញ្ចូលថ្នាំ តាមមាត់ឬតាមច្រមុះ។ វ៉ាក់សាំងអាចការពារជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង អុតឬកញ្ជឹល និងជំងឺផ្សេងៗទៀត។ សារធាតុដែលប្រើសម្រាប់ធ្វើវ៉ាក់សាំង ហៅថា ថ្នាំបង្ការរោគ។ ថ្នាំបង្ការរោគខ្មោចប្រព័ន្ធស៊ាំឱ្យសកម្ម ក្នុងការសម្លាប់ ឬធ្វើឱ្យមេរោគចុះខ្សោយ។ កាលណាយើងបានទទួលវ៉ាក់សាំងយើងមិនមានជំងឺទេ។
តើយើងឈឺនៅពេលណា?
អ្នកមានភាពស៊ាំទៅនឹងជំងឺផ្សេងៗ ព្រោះអ្នកធ្លាប់ឈឺ ឬបានទទួលវ៉ាក់សាំងប្រឆាំងនឹងមេរោគ រួចហើយ។ ប៉ុន្តែគ្មានអ្នកណាម្នាក់ដែលស៊ាំទៅនឹងគ្រប់មេរោគនោះទេ។ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ អ្នកនឹងធ្លាក់ខ្លួនឈឺនៅថ្ងៃណាមួយ។ ថ្នាំអាចព្យាបាលឱ្យជាសះស្បើយបាន។ ប្រសិនបើអ្នកមានជំងឺដែលបណ្តាលមកពីបាក់តេរី អ្នកប្រហែលជាត្រូវប្រើថ្នាំអង់ទីប្បទិច។ អង់ទីប្យូទិចគឺ ជាសារធាតុគីមីដែលសម្លាប់បាក់តេរីឬពឆ្លៀតការលូតលាស់របស់បាក់តេរីដែលយាយីដល់កោសិកានៃសារពាង្គកាយ។ ផ្ទុយទៅវិញ បើគ្មានថ្នាំណាដែលមានប្រសិទ្ធភាពសម្រាប់ប្រឆាំងនឹងវីរុសបង្កជំងឺបានទេដូចជាគ្រុនផ្តាសាយជាដើម។ វិធីដ៏ប្រសើរបំផុតក្នុងការទប់ទល់ជាមួយវីរុសបង្កជំងឺនេះគឺ ការសម្រាកឱ្យបានច្រើន។ ទោះបីជាថ្នាំមួយចំនួន មិនសម្លាប់មេរោគក៏ដោយ ប៉ុន្តែវាក៏អាចជួយឱ្យយើងមានអារម្មណ៍ថាបានប្រសើរឡើងវិញដែរ។ ឱសថមួយចំនួនក៏អាចកាត់បន្ថយអាការៈគ្រុនក្តៅ ធ្វើឱ្យច្រមុះស្រឡះ ដកដង្ហើមបានស្រួល និងបំបាត់ក្អកផងដែរ ។
ជំងឺមួយចំនួនជាជំងឺដែលមិនអាចចាក់ថ្នាំបង្ការបានទេ (ឧទាហរណ៍: ជំងឺឆ្កែឆ្កួតខាំ) ។ ប្រសិនបើ មនុស្សណាម្នាក់ត្រូវឆ្កែខាំអ្នកនោះនឹងត្រូវទទួលការចាក់ថ្នាំអង់ទីប្បទិចប្រឆាំងទៅនឹងអង់ទីសែននៃរោគឆ្កួត។ ការការពារដោយវិធីនេះជាភាពស៊ាំអកម្ម ។ ទារកម្នាក់អាចទទួលនូវភាពស៊ាំអកម្ម មុនកំណើត ។ ភាពស៊ាំនេះ បានមកពីអង់ទីករក្នុងឈាមរបស់ម្ដាយបញ្ជូនទៅក្នុងឈាមកូននៅក្នុងផ្ទៃ។ ក្រោយកំណើត អង់ទឹករការពារទារកបានក្នុងរយៈពេលតែពីរបីខែប៉ុណ្ណោះ។ បន្ទាប់មកភាពស៊ាំរបស់ទារកចាប់ផ្ដើមធ្វើការយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព។
HIV ឬមេរោគអេដស៍ខុសប្លែកពីវីរុសផ្សេងទៀត ដោយវាបំផ្លាញឡាំផូស៊ីត T និងធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធ ស៊ាំចុះខ្សោយ។ ពេលចូលទៅក្នុងខ្លួនយើងជាលើកដំបូង វាចូលទៅក្នុងឡាំផូស៊ីត T ហើយបន្តពូជនៅ ក្នុងនោះ។ ដូចនេះហើយទើបសារពាង្គកាយយើងមិនអាចស៊ូទ្រាំជាមួយមេរោគបាន ព្រោះប្រព័ន្ធស៊ាំ ទាំងមូលត្រូវបំផ្លាញ។ ដោយហេតុថា ប្រព័ន្ធស៊ាំបាត់បង់សមត្ថភាពទប់ទល់ជាមួយមេរោគ នោះទើប មេរោគផ្សេងៗទៀត អាចចូលមកយាយីសារពាង្គកាយរបស់យើងបាន។ ហេតុនេះទើបអ្នកដែលមាន ជំងឺអេដស៍ អាចស្លាប់ដោយជំងឺផ្សេងៗបាន (ជំងឺឱកាសនិយម) ដូចជា ជំងឺ របេង ហើមសួត មហារីក រលាកថ្លើម..........។
ក៏ដូចជាវីរុសដទៃទៀតដែរ វីរុស HIV អាចបន្តពូជបានតែក្នុងកោសិកានៃសារពាង្គកាយ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ក៏វាអាចរស់បានមួយរយៈពេលខ្លីនៅក្រៅសារពាង្គកាយមនុស្សដូចជាក្នុងឈាម ក្នុងទឹកកាម ឬទឹករំអិលនៃប្រដាប់បន្តពូជ។
វីរុស HIV អាចចម្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតតាម៖
• ការចាក់ថ្នាំដោយប្រើម្ជុលរួមគ្នា
• ការបញ្ចូលឈាម
• ការរួមភេទ
• ពីម្ដាយទៅកូននៅក្នុងផ្ទៃ ឬទៅទារកដោយការបំបៅដោះ ។
យើងដឹងហើយថា វីរុស HIV មិនអាចរស់នៅលើស្បែកបានទេ។ ដូច្នេះវាមិនឆ្លងទៅមនុស្ស ម្នាក់ទៀតតាមរយៈការឱបរឹត ឬចាប់ដៃអ្នកជំងឺនោះទេ។ វាក៏មិនឆ្លងទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតដែរក្នុង ករណីប្រើប្រាស់បន្ទប់ទឹក ឬបង្គន់រួមគ្នា ឬការប៉ះទង្គិចគ្នានៅពេលលេងកីឡាផ្សេងៗ ។
៤. ជំងឺមិនឆ្លង
ទោះបីជាជំងឺឆ្លងកាន់តែថយចុះ ប៉ុន្តែជំងឺមិនឆ្លងកាន់តែកើនឡើង។ ជំងឺមិនឆ្លង ជាជំងឺមួយដែលមិនបណ្តាលមកពីភ្នាក់ងារបង្កជំងឺក្នុងសារពាង្គកាយទេ។ មិនដូចជម្ងឺឆ្លងទេ ជំងឺមិនឆ្លងមិនចម្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតឡើយ។ ជំងឺលើសឈាមជាជំងឺនាំមុខគេនៅសហរដ្ឋអាមេរិកដែលបណ្តាលឱ្យស្លាប់។ ក្រៅពីនោះ នៅមានជំងឺប្រតិកម្មទៅនឹងអ្វីមួយ ជំងឺទឹកនោមផ្អែមនិងជំងឺមហារីក សុទ្ធតែជាជំងឺមិនឆ្លង។
• រដូវរងាបានចូលមកដល់រុក្ខជាតិចេញផ្កា។ មនុស្សមួយចំនួនក្អកនិងកណ្តាស់ក្នុងរដូវនេះ ប៉ុន្តែមិនមែនឈឺគ្រុនទេ។ វាជាការឈឺចាប់ដែលបណ្តាលមកពីប្រតិកម្មជាមួយលំអងផ្កា។ ប្រតិកម្ម គឺជាភាពរួសហួសហេតុនៃប្រព័ន្ធស៊ាំទៅនឹងសារធាតុពីខាងក្រៅ ឬទៅនឹងអ្វីខុសពីធម្មតាដែលរក ឃើញនៅក្នុងសារពាង្គកាយយើង ។ សារធាតុដែលបណ្តាលឱ្យមានប្រតិកម្មផ្សេងៗហៅថា អាល់ លែសែន (Allergen) រួមមាន : ធូលី ផ្សិត លំអងផ្កា អាហារ ឱសថ និងគ្រឿងសំអាងមួយចំនួន។ ភ្នាក់ងារទាំងនេះចូលទៅក្នុងសារពាង្គកាយយើងតាមខ្យល់ដង្ហើម តាមអាហារ ឬការប៉ះពាល់ផ្ទាល់។ កាលណាឡាំផូស៊ីតជួបនឹងភ្នាក់ងារទាំងនេះវាផលិតអង់ទីករ។ អង់ទីករបញ្ចេញ សារធាតុម្យ៉ាងឈ្មោះថា អ៊ីស្តាមីន (Histamine) ។ អ៊ីស្តាមីនជាសារធាតុគីមី ដែលមានតំណបទៅ នឹងប្រតិកម្មផ្សេងៗដោយធ្វើឱ្យកណ្តាស់ ឬចេញទឹកភ្នែក។
• ជំងឺទឹកនោមផ្អែម : លំពែងជាសរីរាង្គមួយដែលមានមុខងារច្រើនយ៉ាង។ មុខងារដែលសំខាន់ជាងគេគឺផលិតអាំងស៊ុយលីន។ ក្នុងករណីមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម លំពែងគ្មានសមត្ថភាពក្នុងការផលិតអាំងស៊ុយលីនឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ឬកោសិកានៃសារពាង្គកាយប្រើប្រាស់អាំងស៊ុយលីនមិនបានត្រឹមត្រូវ។ ករណីនេះក្នុងឈាមឬក្នុងទឹកនោមអ្នកកើតជំងឺទឹកនោមផ្អែមមានបរិមាណគ្លុយយកូសច្រើន។ ឯក្នុងកោសិកានៃសារពាង្គកាយគ្មានភ្លុយកូសគ្រប់គ្រាន់ទេ។
ប្រសិនបើមិនមានការព្យាបាលទេ អ្នកមានជំងឺទឹកនោមផ្អែមនឹងស្រកទម្ងន់ មានអារម្មណ៍ថាខ្សោយហើយឃ្លានគ្រប់ពេល។ ក្នុងករណីនេះកោសិកានៃសារពាង្គកាយមិនអាចប្រើប្រាស់ គ្លុយយកូស តាមតម្រូវការ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះអ្នកជំងឺនោមញឹកញាប់ហើយឧស្សាហ៍ស្រេកទឹក។ ឥទ្ធិពលដ៏យូរ អែង្វេងរបស់ជំងឺទឹកនោមផ្អែមគឺអាចឱ្យមនុស្សខ្វាក់ តម្រងនោមចុះខ្សោយនិងមានជំងឺបេះដួងទៀតផង។
រោគសញ្ញានេះត្រូវត្រួតពិនិត្យតាមរយៈការតមអាហារ ការត្រួតពិនិត្យទម្ងន់ និងធ្វើលំហាត់ ប្រាណជាប្រចាំ។
• ជំងឺធាត់ : បណ្តាលមកពីការបរិភោគច្រើនហួសក្នុងរយៈពេលយូរ ។ អ្នកធាត់ហួសបានទទួល ថាមពលពីអាហារច្រើនជាងថាមពលដែលគេបញ្ចេញ។ ខ្លាញ់ក៏បានស្តុកទុកជាច្រើន ហើយមនុស្សក៏ កើនទម្ងន់យ៉ាងខ្លាំង ។ ភាពធាត់ហួសអាចបណ្តាលឱ្យមានជំងឺផ្សេងៗដូចជាជំងឺបេះដូង ជំងឺទឹកនោម ផ្អែម ជំងឺលើសឈាមជាដើម។ ដូចនេះមនុស្សដែលធាត់ហួសគួរជ្រើសរើសរបបអាហារសម្រាប់បរិភោគ ព្រោះការជ្រើសរើស របបអាហារ មានសារប្រយោជន៍ក្នុងការរក្សាលំនឹងសារធាតុចិញ្ចឹមទៅតាមតម្រូវការរបស់សារពាង្គកាយ។
• ជំងឺលើសឈាម : ជំងឺនេះបណ្តាលមកពីខ្លាញ់នៅក្នុងស្រទាប់សរសៃឈាមអាកទែ លូតលាស់ខ្លាំង។ ស្រទាប់ ខ្លាញ់នេះធ្វើឱ្យភាពយឺតរបស់សរសៃអាកទែថយចុះ ដែលធ្វើឱ្យការបញ្ជូនឈាមពីបេះដូងទៅក្នុង សរសៃអាកទែប្រព្រឹត្តទៅមិនប្រក្រតី ។ សំពាធឈាមនៅក្នុងសរសៃអាកទែក៏កើនឡើង។ ដូចនេះជំងឺលើសឈាមពុំមានន័យថា បរិមាណឈាមកើននោះទេ។ មូលហេតុដែលធ្វើឱ្យមានជំងឺលើសឈាមកើតឡើង គឺការបរិភោគអាហារសម្បូរជាតិខ្លាញ់ និងអាហារប្រៃ។ ការជក់បារី ការផឹកស្រា និងធាត់ហួសក៏នាំឱ្យសំពាធឈាមកើនឡើងដែរ ។
• ជំងឺបេះដូងនិងសរសៃឈាម : ជំងឺបេះដូង ជាជំងឺមួយដែលច្រើនកើតមានចំពោះមនុស្សចាស់ ហើយគេច្រើននិយាយជាទូទៅ ដោយភ្ជាប់ជាមួយបញ្ហានៃបេះដូងនិងសរសៃឈាម។ ជំងឺនេះកើតមានឡើងដោយសារបញ្ហាជាច្រើន រួមមានបញ្ហាសម្ពាធឈាមឡើងខ្ពស់ ការបាត់បង់ភាពយឺតរបស់សរសៃអាកទែ និងការគាំងបេះដូង ជាដើម ។ បេះដូង ជាសរីរាង្គមួយសំខាន់ក្នុងប្រដាប់របត់ឈាម។ បេះដូងបញ្ជូនឈាមទៅគ្រប់កោសិកាតាមរយៈសរសៃឈាម ហើយឈាមនាំសារធាតុចិញ្ចឹម និងអុកស៊ីសែនទៅចិញ្ចឹមកោសិកា។ ខាងក្រោមនេះជាបញ្ហាដែលបណ្តាលឱ្យកើតជំងឺបេះដូង ។
+ ការបាត់បង់ភាពយឺតរបស់សរសៃអាកទែ ឬអាកតេរីយ៉ូសក្លេរ៉ូស៊ីស (Arteriosclerosis) បណ្តាល មកពីសរសៃអាកទែឡើងក្រាស់ ហើយមិនមានភាពយឺត ។ ម្យ៉ាងទៀត វាបណ្តាលមកពីមាន ជាតិកូឡេស្តេរ៉ុល ឬខ្លាញ់កកនៅក្នុងសរសៃអាកទែ ដែលនាំឱ្យស្ទះចរន្តឈាម (អាថេរ៉ូសក្លេ រ៉ូស៊ី) (Atherosclerosis) ។
+ ការឈឺចាប់ក្នុងដើមទ្រូងបណ្តាលមកពីបេះដូងមិនបានទទួលឈាមគ្រប់គ្រាន់។ ការគាំងបេះដូង បណ្តាលមកពីការកកស្ទះក្នុងសរសៃឈាម ឬការដាច់សរសៃឈាមដែលធ្វើឱ្យ ឈាមមិនអាចហូរចូលបេះដូងបាន។
+ ស្ត្រូក (Stroke) បណ្តាលមកពីខួរក្បាលមិនបានទទួលឈាមគ្រប់គ្រាន់ដោយសារការស្ទះឬដាច់ សរសៃឈាម។
កត្តាសំខាន់បណ្តាលឱ្យកើតជំងឺបេះដូងមាន ការជក់បារី ការលើសទម្ងន់ និងការមិនបានហាត់ប្រាណឱ្យបានទៀតទាត់។
• ជំងឺមហារីក : ក្នុងលក្ខខណ្ឌធម្មតា កោសិកាថ្មីត្រូវបានកើតឡើងជំនួសកោសិកាចាស់ៗដែលងាប់។ ក្នុងករណីជំងឺមហារីក មានលក្ខណៈខុសគ្នាទាំងស្រុង។ ជំងឺមហារីកជាជំងឺដែលកោសិកា មានលក្ខណៈមិនធម្មតារីកដុះដាលដោយគ្មានការត្រួតពិនិត្យត្រឹមត្រូវ ហើយបំផ្លាញជាលិកាល្អទៀតផង។
កោសិកាចែកខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់។ វាតែងតែបង្កើតដុំមួយមិនប្រក្រតីហៅថា ដុំពក។ គ្រប់ដុំពកទាំងអស់មិនមែនសុទ្ធតែកើតជំងឺមហារីកទេ។ ដុំពកមានជំងឺមហារីករុករាននិងបំផ្លាញជាលិកាល្អៗ ដែលនៅជុំវិញវា។ កោសិកាមហារីកបំបែកដុំពក ហើយចូលទៅក្នុងឈាមនិងសរសៃទឹករងៃ។ ឈាម និងទឹករងៃនាំកោសិកាមហារីកទៅផ្នែកផ្សេងៗទៀតនៃសារពាង្គកាយ ដែលជាកន្លែងចែកចាយនិង បង្កើតដុំពកថ្មី។ បន្ទាប់មកវារីករាលដាលពាសពេញសារពាង្គកាយ។
+ មូលហេតុដែលបណ្តាលឱ្យមានជំងឺមហារីក : មានកត្តាជាច្រើនផ្សេងៗគ្នា។ កត្តាមួយក្នុងចំណោមកត្តាទាំងនោះ គឺការចម្លងមកពីឪពុកម្តាយ។ សារធាតុនិងកត្តាមួយចំនួនទៀតក្នុងបរិស្ថានក៏អាចបង្កើតជំងឺមហារីកបានដែរ។ ឧទាហរណ៍ ជាតិជ័រក្នុងថ្នាំជក់ កាំរស្មីស្វាយអ៊ុលត្រា...។
+ ការព្យាបាល : ការវះកាត់ ឱសថ និងកាំរស្មីសុទ្ធតែអាចប្រើប្រាស់ក្នុងការព្យាបាលជំងឺមហារីក។ យើងអាចកំចាត់វាមុនពេលវារីករាលដាលដោយធ្វើការវះកាត់។ ក្រោយពេលវះកាត់ កាំរស្មី និងឱសថអាចនឹងបំផ្លាញកោសិកាមហារីកបាន។
+ ការបង្ការជំងឺមហារីក : វិធីតែមួយគត់ក្នុងការប្រឆាំងនឹងជំងឺមហារីក គឺការបង្ការ។ គេអាចកាត់ បន្ថយជំងឺមហារីកបានដោយការតមបារីនិងការតមអាហារតាមវិធីបញ្ចុះទម្ងន់។ ការបរិភោគ បន្លែនិងផ្លែឈើច្រើនអាចជួយការពារកុំឱ្យមានជំងឺមហារីកប្រដាប់រំលាយអាហារបាន។